ДОКОЛКУ ПОБЕДАТ ТОА ЌЕ БИДЕ ИСТОРИЈА – Нема да ви се верува зошто пензионерите од Швајцарија ја тужат државата: “Поради ова седевме затворени дома…“

Европскиот суд за човекови права, и покрај жестоките напори на европските влади да го спречат, денеска започна постапка по две од вкупно 11-те тужби што ги доби во врска со климатските промени.

Ова е прв пат Европскиот суд да расправа за случаи поврзани со глобалното затоплување, а неговите одлуки ќе бидат обврзувачки за сите 46 земји над кои Судот е надлежен.

Тужителите, накратко, тврдат во сите случаи дека државните органи не направиле се што е во нивна моќ да го запрат глобалното затоплување на температура не поголемо од 1,5 °C над прединдустриските температури и да ги намалат емисиите на стакленички гасови, поради што тие го загрози нивното здравје и го крати основното човеково право на живот.

Пресудите на Европскиот суд за овие случаи се очекуваат до крајот на годината и веќе се сметаат за историски бидејќи – без разлика на чија корист се – тие ќе имаат клучно влијание врз иднината. 

Ако се пресуди во корист на тужителите, тоа може да значи стотици нови тужби и интензивен притисок врз владите и индустријалците навистина да го стават ублажувањето на климатските промени пред се односно пред капиталот и краткорочните цели. Очигледно сакајќи да го спречат ваквиот развој на настаните, лобистите во изминатите месеци вложија значителни напори да го спречат самото покренување на постапките и да го убедат Европскиот суд дека нема основа за тужбите и истите дека треба да бидат отфрлени.

Но, Европскиот суд отфрли само две од 11-те тужби, прогласувајќи ги за неприфатливи, а за другите поведе постапка: за два случаи, постапките почнаа во средата, за третиот случај – во кој меѓу обвинетите е и Хрватска – постапката ќе почне по летото, а за останатите шест ќе се одлучува дури по пресудите за првите три предмети. Во текот на постапката што му претходеше на самата расправа, десетина европски влади веќе се здобиле со статус на „трета заинтересирана страна“.

Првиот случај го покренаа 2.000 пензионери со просечна возраст од 73 години од Швајцарија, а нивните претставници заедно со активистите на Green Peace се собраа пред седиштето на Судот во Стразбур на денот на рочиштето. Тие тврдат дека швајцарските власти не презеле сериозни напори за борба против климатските промени, кои ги погодуваат сите, но особено здравјето и животот на постарата популација, која најлошо реагира на екстремните горештини, што е очекувана последица на климатските промени, допринесени од актуелната климатска политика на швајцарската влада. Како доказ тие ги доставија своите медицински досиеја до Судот: на сите им било дијагностицирано тешкотии со дишењето, мачнина и губење на свеста при топлотни удари.

Да потсетиме, Швајцарија минатата година беше погодена од топлотни бранови, поради што на постарите граѓани им беше препорачано да не излегуваат од домовите цели 11 недели.

„Морав да ги прекинам сите мои активности и да чекам со спуштени ролетни и вклучена клима да помине топлотниот бран за да се вратам во нормалниот живот. Тоа беше климатско заклучување, полошо од она поради вирусот Ковид-19“, изјавил Мари-Ев Волкоф (85 г.), а пренесуваат тамошните медиуми.

Пред да се обратат до Европскиот суд, пензионерите шест години неуспешно се бореа пред домашните судови, кои утврдија дека климатските промени можат да му наштетат на здравјето, но дека тоа не може директно да се поврзе со здравствената состојба на тужителите.

„Доколку Европскиот суд признае дека климатските неуспеси ги нарушуваат правата на поединците на живот и нормален семеен живот, тогаш тоа станува преседан во сите земји-членки на Советот и потенцијално во целиот свет. Влогот е екстремно голем“, изјавил за APF, Корин Лепаж, поранешна француска министерка за екологија и една од адвокатите во „францускиот случај“, вториот случај што започна со расправа во Европскиот суд на правдата.

Парискиот климатски договор, кој е обврзувачки за сите земји потписнички и е на сила од 2016 година, поставени се неколку клучни цели, вклучително и ограничување на зголемувањето на температурата на не повеќе од 1,5 степени Целзиусови над прединдустриските нивоа: проекциите покажуваат дека зголемувањето над тој праг предизвикало екстремни суши, топлотни удари и врнежи кои ќе доведат до катастрофални пожари и поплави.