„ЕВЕ КАКО ИЗГЛЕДА КРАЈОТ НА СВЕТОТ“ Островот на чумата, сипаниците и антраксот – Ова е најсмртоносното место на планетата?! (ФОТО/ВИДЕО)

Аралското Езеро некогаш беше едно од најголемите езера во светот, но во меѓувреме речиси целосно исчезна. Сликите на пустината што се појавија по пресушувањето на едно од четирите најголеми езера во светот станаа симбол на уништување на природата.

На почетокот на 60-тите години на минатиот век започна голем проект за пренасочување на водата од реките кои го исполнуваа Аралското Море. Водата била однесена во внатрешноста на земјата за наводнување на посевите. Изградени се мелиорациски канали долги над 1300 километри. Резултатот од толку големото повлекување на водата од потоците е пресушувањето на езерото. Површината на водата е намалена за над 60%, волуменот за над 75%, додека соленоста е зголемена за три пати. Благодарение на тоа, денес преку 30.000 км2 од поранешното дно е претворено во солена пустина поради човечка активност.

Отстранувањето на водата од реките Сир Дарја и Аму Дарја заедно со испарувањето на водата од самото езеро предизвика еколошка, економска и здравствена регионална катастрофа. Еден руски функционер ја нарече „ катастрофа 10 пати полоша од Чернобил “.

Еве како изгледа крајот на светот – вели Јусуп Камалов, жител на село во близина на Аралското Море, додека ги опишува областите создадени по исчезнувањето на едно од најголемите езера во светот и додава: Ако некогаш се случи Армагедон, жителите на Каракалпакстан ќе бидат единствените кои ќе преживеат, бидејќи ние веќе живееме во него, пишува National Geographic .

Денеска ветерот ја разнесува солената прашина од исушеното езерско корито дури 300 км. Како што се шири солта, таа ги уништува посевите, пасиштата, шумите и другите живи суштества. Зголемувањето на соленоста ја прави почвата уште помалку плодна. Овој феномен воведе нов термин во заштитата на животната средина: солен дожд.

За да се зачуваат приносите на ова суво земјиште, земјоделците ја зголемуваат употребата на хербициди, инсектициди и ѓубрива (првенствено вештачки). Добар дел од овие хемикалии се влеваат низ земјата во подземните води, загадувајќи го главниот извор на вода за пиење. Ниското ниво на дотек на вода, како и зголемувањето на концентрацијата на загадувачки материи од земјоделството, ги направи површинските води нездрави за пиење.

Поради постојано намалување (сушење) поради прекумерна потрошувачка на вода, Аралското Море се „расцепи“ на неколку речиси посебни водни тела. Но и тоа не е крајот. Исчезнувањето на езерото продолжува. Најновите сателитски снимки покажуваат дека останале само неколку посебни мали езера од она што некогаш беше четврто по големина (слатководно) езеро во светот. Практично, езерото денес зафаќа само 10% од неговата поранешна површина. А тој тренд на исчезнување станува се поизразен.

Нова пустина

Северниот дел на Аралското Море во Казахстан се уште е под вода. Тамошните власти дури зборуваат за оживување и враќање на рибите во овие води. Но, во западниот дел повеќе нема вода. Оттогаш исчезна 90 проценти од поранешната водена површина.

Покрај двете големи пустини во регионот, Каракум и Кисилкум, на местото на Аралското Море сега се појави уште една – Аралкум. Како што објаснува директорот на фондот за спас на езерото, Вадим Соколов, оваа последна пустина е опасна затоа што од неговата површина во атмосферата се испуштаат огромни количества фина сол, која некогаш била пронајдена во соленото Аралско Море.

Оваа сол предизвикува големи здравствени проблеми и ги напаѓа бубрезите, респираторниот тракт и црниот дроб. Освен тоа, ја уништува флората и фауната – вели Соколов во својата канцеларија во Ташкент, главниот град на Узбекистан.

Во Аралското Море одамна немало риби. Во шеесетите години на минатиот век, годишниот улов бил 40.000 тони. Со намалувањето на нивото на водата се зголемуваше соленоста на водата, што ги уништи сите видови риби.

По смртта на риболовот, илјадници луѓе останаа без работа. Потоа следеше смртта на земјоделството, кое исто така исчезна поради недостиг на вода – вели Соколов. Во минатото, Аралското Море со своите 69.000 квадратни километри и над 1.080 кубни километри вода, исто така играше улога на регулатор на климата.

Воздроженија

Сепак, исчезнувањето на езерото откри уште една катастрофа. Островот Воздроженија беше мало, живописно рибарско село опкружено со лагуни, но откако водата беше исцедена од реките што го хранеа, единственото нешто што остана од оваа оаза беше слој солен песок, проткаен со канцерогени пестициди. Островот на смртта , како што често го нарекуваат, е место каде живата на термометрите достигнува 60 степени Целзиусови, а каде единствените знаци на живот се скелетите од исушени дрвја и животн.

Воздроженија се прошири толку многу што сега е 10 пати поголема од првобитната површина и повеќе не се смета за остров, туку за полуостров, а благодарение на проектот е и едно од најсмртоносните места на планетата.

Кога истражувачкиот брод „Лев Берг“ поминал покрај островот во 1971 година, на младата научничка по неколку дена и била дијагностицирана сипаница , што, според Би-би-си, било чудно за сите бидејќи била вакцинирана против оваа инфекција. Иако закрепна, епидемијата се прошири и уште девет луѓе во нејзиниот роден град беа заразени, од кои тројца починаа, вклучувајќи го и нејзиниот помал брат.

Една година подоцна, мртвите тела на двајца рибари беа пронајдени на рибарски брод, исто така во близина на островот. Иако никогаш не е потврдено, се верува дека тие починале од чума . Недолго потоа, рибарите почнаа да влечат во мрежи полни со мртви риби, а во мај 1988 година, 50.000 антилопи саига кои паселе на блиската степа умреле за еден час. Никој не ја знаеше причината, барем не официјално.

Поради својата непристапност, Воздроженија се уште чува многу тајни. Иако островот бил напуштен во деведесеттите години на минатиот век, оттогаш таму имало само неколку експедиции.

Ник Мидлтон, новинар и географ од Универзитетот во Оксфорд, сними документарен филм на островот во 2005 година.

Бев свесен што се случи, па имавме помош од човек кој работеше за британската армија и кој ни ги даде сите потребни информации. Искрено, тој целосно ме исплаши – изјави тој за Би-Би-Си .

Тој експерт беше Дејв Батлер, кој на крајот отпатува со тимот.

Како мерка на претпазливост, целиот тим почнал да пие антибиотици една недела пред патувањето. Тие носеа гас-маски со модерни филтри за воздух, дебели гумени чизми и бели костуми налик на форензичар.

Аралск-7

Фотографиите направени од воздух од страна на ЦИА во далечната 1962 година покажуваат дека, за разлика од другите острови во Аралското Море, Воздроженија имала отворено стрелиште, касарна и полигон. Сепак, ниту тоа не беше толку загрижувачко.

Она што е, сепак, се зградите. Различни истражувачки згради, куќишта за чување животни, како и отворен терен за тестирање. Островот беше претворен во воена база од најопасниот вид – објект за развој и тестирање на биохемиско оружје.

Проектот беше целосна тајна и не беше ни обележан на мапите. Луѓето кои се запознаени со проектот го нарекуваат Аралск-7 и тврдат дека е дел од програма за биолошко оружје од индустриски размери во која биле вработени повеќе од 50.000 луѓе во 52 производствени капацитети низ Советскиот Сојуз. Со текот на годините, објектот и полигонот станаа вистински кошмар за живиот свет. Облаци од патогени агенси како антракс, сипаници и чума беа насекаде, а егзотични болести како туларемија, бруцелоза и тифус стигнаа до песочната почва.

Во 1981 година, според Би-Би-Си, имало истекување на антракс во едно од соединенијата што убило најмалку 105 луѓе, по што Советите одлучиле да се ослободат од него. Огромни буриња со спори на антракс биле измешани со белило и биле транспортирани до пристанишниот град Аралск, на брегот на Аралското Море, од каде биле транспортирани до Воздражени. Околу 100 до 200 тони кашеста маса од антракс беа фрлени во јами и заборавени.

Меѓутоа, по уште едно протекување и смрт на 12-годишно момче на далечниот север на Русија и епидемија која хоспитализираше 72 лица од номадското племе Ненец, вклучително и 41 дете, и уби илјадници ирваси, стана јасно дека Советите не направи доволно за да ги уништи спорите на антракс. Во годините по распадот на СССР, по нападите во Токио и откритијата за обемната програма за биолошко оружје во Ирак, се зголемија стравувањата дека терористите би можеле да ги зафатат смртоносните патогени, поради што американската влада испрати тимови експерти во направи некои тестирања.

Точната локација на паднатиот антракс никогаш не беше откриена, но како што се испостави тоа не беше проблем. Јамите беа толку огромни што беа јасно видливи на фотографиите направени од вселената . Одржливи спори беа пронајдени во неколку примероци почва, а САД одвоија 6 милиони долари за проект за чистење на островот.

Тоа вклучуваше длабок ров ископан покрај јамите, малку пластична облога и илјадници килограми моќен белило во прав. Сè што требаше да направи тимот беше да префрли неколку тони загадена почва во ровот – на топлина од 50 степени Целзиусови, носејќи целосни заштитни одела. Беа ангажирани вкупно 100 локални работници, а проектот траеше четири месеци.

На прв поглед, акцијата за чистење беше успешно спроведена, но, како што подоцна покажаа тестовите, целиот остров беше контаминиран . Лес Бејли, меѓународен експерт за антракс на Универзитетот во Кардиф, кој помина една деценија работејќи во Портон Даун, истражувачки објект за биолошко оружје во ОК, рече: „Таму секогаш ќе има антракс“.