Имала 10 години кога Усташите ја фрлиле во јама со лешеви: Србинка живеела во дупка 42 дена, без храна и вода

Во летото 1941 година во Ливно се случија низа трагични настани, кога усташите го убија машкото население од тоа место, а стотици српски деца и жени фрлија во јами. На 30 јули 1941 година само во јамата Равни Долац биле фрлени 218 жени и деца. По 42 дена, 14 од нив се живи извлечени од дупката длабока 46 метри. Како го преживеале падот од толкава висина и како издржале толку денови без храна и вода, науката до ден денес не објаснила.

Денеска се живи само три жени, тие останаа како сведоци – да ја раскажат и пренесат вистината за голгота што ги снашла.

– Нè собраа фамилија по фамилија и нè бркаа кон јамата. Додека се качувавме по планина си зборувавме меѓу себе дека сигурно ќе нè фрлат живи. Така беше. Читаа по азбучен ред и нè турнаа во дупка – се сеќава Мара Јуриќ – една од преживеаните.

Тогаш имаше само седум години, штотуку започна прво одделение. Првите соседи ги фрлиле во јамата. По нив следуваат камења и бомби. Преживеале само оние кои успеале да се сокријат зад засолништето на дното на јамата, длабока 46 метри.

Од 218-те фрлени во јама, половината биле деца помлади од 10 години, но имало и бебиња и тие први умреле.

Многумина го преживеале самиот пад, но со текот на времето умирале едно по друг.

Никој не знае како жените успеале да го преживеат падот од таа висина

Со денови живееле меѓу труповите, во полутемнина и во страв. И така шест недели, од Свети Илија до Богородица.

– Се сеќавам дека со денови бев под две мртви жени и дека цело време и се јавував на мајка ми. Кога конечно ме слушна, ме извлече, а јас бев цела со рани. Ќе беше подобро и ние веднаш да останевме мртви, но не. Вака ги гледав мртвите околу мене, жените плачеа и го молеа Господ да ги спаси – вели Милица Маљковиќ, која тогаш имала 10 години.

Без леб, без вода. Наместо тоа, ја лижевме росата од ѕидовите. Само една ноќ заврне дожд и се влеа во нашата јама, па ние кутрите потопени во партали ја намокривме устата.

Во нашите тела беше само душата, останатитото сè беше коски, не знам како преживеавме – додава таа.

Жена абортирала дете во јама. Втората била бремена кога ја фрлиле, преживеала 42 дена, излегла од дупката и родила живо дете, а третата родила близнаци месец дена по излегувањето од јамата, но тие починале.

Се надевале дека Далматинците ќе ги извадат од јамата бидејќи биле блиску, но наместо тоа, дошле усташите.

Преживеаните жени 42 дена повикувале на помош од бездната Равни Долац. Нивниот плач први го слушнале овчарите кои ги паселе овците во близина. Меѓу тие овчари имало и еден во кој се разбудил човекот во него. Истрчал дома и му рекол на татко му дека во јамата има живи Срби. Човекот отишол кај усташкиот командант и му кажал што му рекол неговиот син, на што командантот го фатил за глава и им наредил на жените да излезат следниот ден. А меѓу нив, очигледно, имаше и чесни луѓе.

По шест недели поминати во јамата Равни Долац, започна извлекувањето на преживеаните.

По војната, преживеаните Срби од Ливно не сакале да им оддадат почит на оние што ги фрлиле во јами. Повторно, тие мораа да живеат во соседството со соседите кои им го направија ова. И тие им простија.

Посмртните останки на жртвите беа ексхумирани дури по половина век, во јуни 1951 година.

– Кога слегов долу, тоа беше морничава глетка, нешто неизбришливо. Копавме, правевме сè со раце за да дојдеме до сите делови од телото, да ги извадиме сите коски од јамата – вели Владимир Маљковиќ, кој учествуваше во вадењето на посмртните останки во јуни 1991 година.

Tој додава дека со месеци потоа не бил при себе, не можел да поверува дека навистина се случило такво нешто.

Јамите ја одбележаа историјата на усташите од Ливно

Во нивните масакри во летото 1941 година, загинале околу 1.600 Срби, од кои 673 биле деца. Само во Челебиќ биле убиени или фрлени во јама 370 српски деца.

Во 1991 година, посмртните останки на мачениците Срби беа ексхумирани од пет јами во близина на Ливно. Извадени коски на 203 деца и жени од јамата Равни Долац, Извадени коски на 80 деца од јамата Розвале Извадени, черепи на 50 деца од јамата Тушница, Од јамата Самоград 27 черепи на возрасни и деца беа отстранети од јамата Провалија.