Како руското нуклеарно оружје заврши на дното во Норвешкото Море
Руската подморница К-278 Комсомолец, уникатен проект на советската морнарица, потона на 7 април 1989 година во Норвешкото Море за време на својата трета оперативна патролна мисија во Арктичкиот Океан. Оваа нуклеарна подморница од класата „Мајк“ (според класификацијата на НАТО) беше позната по способноста да нурне до исклучителни длабочини, достигнувајќи рекордни 1020 метри во Норвешкото море во 1984 година.
Несреќата што доведе до нејзиното потонување имаше сериозни последици, вклучувајќи ја и загубата на 42 од 69-те членови на екипажот, и остави прашања за нуклеарното оружје што сè уште лежи на дното на морето денес.
Комсомолец беше дизајниран како експериментална подморница за тестирање на технологии за четвртата генерација советски нуклеарни подморници. Нејзиниот труп од титаниум и овозможи да работи на длабочини недостапни за повеќето подморници од таа ера.
На 7 април 1989 година, додека пловилото се наоѓало на длабочина од 335 метри, на околу 180 километри југозападно од островот Мечки во близина на Норвешка, избувнал пожар во машинската просторија поради краток спој. Пожарот брзо се проширил низ каналите за кабли и покрај затворените водонепропустливи врати, што предизвикало губење на контролата врз садот. Подморницата успеала да излезе на површина и останала на површина околу пет часа, но на крајот потонала на длабочина од приближно 1,7 километри во Баренцовото Море.
Пожарот предизвикал тешки услови на подморницата, а поголемиот дел од екипажот загинал поради изложеност на студ и доцнење со спасувањето. Од 69 членови на екипажот, 27 преживеале, додека 42 загинале, главно откако биле принудени да го напуштат бродот. Советската морнарица беше критикувана за бавниот одговор на кризата, што веројатно придонесе за големиот број жртви.
Комсомолец носеше две торпеда со нуклеарен врв на својата последна мисија, заедно со нуклеарен реактор што ја напојуваше подморницата. Според информациите на англиската Википедија, потоната сè уште лежи на дното на Баренцовото Море, заедно со тие нуклеарни материјали.
По потонувањето, Советскиот Сојуз, под притисок на Норвешка, спроведе истраги користејќи длабоки подморници од Келдиш за да ги лоцира остатоците и да го процени ризикот од истекување на радијација. Експедицијата во јуни 1989 година ја потврди локацијата на потонатиот брод, а советските власти тврдеа дека секое истекување е незначително и не претставува закана за околината.
Меѓутоа, подоцнежните истражувања покажаа поинаква слика. Експедиција од 1994 година открила истекување на плутониум од едно од торпедата што носи нуклеарни боеви глави. Во јули 1995 година, бродот Келдиш се врати за да ги запечати пукнатините на трупот и да ги покрие нуклеарните боеви глави, а операцијата, завршена во 1996 година, беше прогласена за успешна.
Се проценува дека мерките ќе обезбедат безбедност од радијација од 20 до 30 години, односно до периодот 2015-2025 година. Оттогаш, норвешките власти земаат годишни примероци од вода и почва во близина на потонатиот брод за да го следат нивото на радиоактивност. Во јули 2019 година, заедничка норвешко-руска експедиција откри „облаци“ од радиоактивен цезиум-137 што произлегуваат од вентилационата цевка на остатоците, потврдувајќи дека нуклеарниот материјал и понатаму е извор на контаминација.
Според достапните податоци, нуклеарниот реактор и две торпеда со нуклеарни боеви глави сè уште лежат на дното на морето заедно со остатоците од Комсомолец. Иако нивото на радијација во непосредна близина на цевката за вентилација може да биде значително покачено, експертите, вклучително и норвешките истражувачи, велат дека радиоактивноста брзо се распаѓа во околното море и не претставува непосредна закана за рибарството или животната средина.
Сепак, долгорочните ризици остануваат предмет на дебата, особено кога се приближува крајот на проектираниот „безбедносен период“ од 2015 до 2025 година, по што истекувањето може да стане посериозен проблем доколку не се преземат дополнителни мерки.
