МАТЕМАТИКАТА Е ЈАСНА – Европа не може да биде во чекор со потребите на Украина, а Русија исто така е во голема неволја

Во просек, Украина и Русија лансираат десетици илјади гранати дневно, што е многу повеќе отколку што можат да произведат нивните сојузници. 

Во еден момент, Русија во еден ден испука во Украина исто количество муниција колку што Европа можеше да произведе за еден месец. Инвазијата на Владимир Путин на Украина на многу земји им научи важна лекција – тие треба да седнат и повторно да го пресметаат нивото на резерви на муниција што им се потребни за да бидат подготвени за конфликт.

Неможноста на ЕУ да го зголеми производството на оружје е главната причина за акутниот недостиг на муниција во Украина, покажа истрагата на независниот украински медиум на англиски јазик Kyiv Independent. Истрагата откри дека националниот протекционизам, погрешната проценка и неодлучноста ја спречија ЕУ да најде брзо решение за недостигот на муниција, што имаше директно влијание врз успехот на Украина на бојното поле. Западните влади и нивните одбранбени индустрии неволно се согласија да инвестираат во производство на оружје, вклучително и заедничко производство со Украина.

Украинската одбранбена индустрија почна да произведува муниција само околу два месеци по почетокот на сеопфатната руска инвазија. И се соочи со слични проблеми како одбранбената индустрија во ЕУ – производството беше бавно, а владата и индустријата меѓусебно се обвинуваа за неможноста да го зголемат производството.

Набргу по почетокот на инвазијата на Владимир Путин, стана очигледно дека Украина користи муниција многу побрзо отколку што земјите од ЕУ можеа да ја произведат. Според пресметките на споменатиот весник врз основа на јавно достапни информации и извори, Украина користи најмалку пет пати повеќе муниција отколку што можат да произведат членките на ЕУ. До средината на април стана јасно дека европската одбранбена индустрија не може да биде во чекор со растечките барања на Украина на бојното поле. Во меѓувреме, побарувачката на меѓународниот пазар на муниција се зголеми бидејќи земјите-членки на ЕУ побрзаа да купат муниција за да ги надополнат своите исцрпени резерви. Ова доведе до долго време на испорака и брзо зголемување на цените.

Во јуни 2022 година, четири месеци по почетокот на војната, францускиот претседател Емануел Макрон нареди на одбранбената индустрија на неговата земја да го зголеми производството – но не во корист на Украина. „Овој потег беше главно наменет за зајакнување на француските акции“, изјавил француски дипломат кој сакал да остане анонимен за Kyiv Independent и додал: „Политиката на Франција е слична на онаа на САД. Прво се грижиме за нашите резерви, а потоа им помагаме на другите“.

Во средината на февруари годинава Естонија го загуби трпението. Четворица естонски функционери се затворија во канцеларијата на Министерството за одбрана и не излегоа неколку дена додека не дојдоа до предлог решение: членките на ЕУ заеднички да купуваат муниција, како што правеа со вакцините за време на пандемијата со вирусот Ковид-19. 

„Да не дојдевме до оваа идеја, Украина ќе останеше без муниција“, изјави потсекретарот за одбранбена политика во Министерството за одбрана на Естонија, Туули Дунетон, коавтор на планот. Врз основа на естонскиот предлог, Европската комисија создала план во три чекори. Прво, да и се даде на Украина муниција во вредност од една милијарда евра од постоечките залихи. Потоа да започне заедничката набавка на муниција за Украина во вредност од уште една милијарда евра. И, конечно, заеднички да произведат милион гранати од 155mm во рок од една година.

Повеќе од месец и половина подоцна, ЕУ презеде акција. Меѓутоа, Германија, Полска, Холандија и балтичките земји не се согласија со Франција и сакаа да купат муниција каде што најбрзо ќе добијат. На почетокот на мај, Европа конечно постигна компромис – прво мора да се обиде да се купи заеднички муниција од производители во ЕУ или Норвешка, но може да дојде и од друго место, ако не е можно поинаку.

По двомесечни преговори, на 7. јули, ЕУ одлучи да инвестира дополнителни 500 милиони евра за зајакнување на европските капацитети за производство на муниција. Ова треба да и помогне на европската индустрија да произведе еден милион гранати до март 2024 година, според тврдењата на еврокомесарот за внатрешен пазар Тиери Бретон. Сепак, ниту тоа нема да биде доволно за Украина. Имено, во март, украинскиот министер за одбрана Олексеј Резников побара од сојузниците да обезбедат најмалку 250.000 артилериски гранати месечно за да се ублажат недостатоците.

Министрите за одбрана на НАТО во јуни се согласија значително да ги зголемат препорачаните нивоа на критична муниција на земјата во случај на конфликт, вклучително и артилериски гранати од 155 милиметри. Само Германија планира да ги зголеми залихите за повеќе од десет пати, од околу 20.000 гранати на 230.000 до 2031 година, според документот на Министерството за одбрана на Германија што го видел весникот Bloomberg.

Пред да стане центар за одбранбено индустриско производство, Европа ќе мора да реши неколку клучни прашања. Покрај ограничената понуда на квалификувана работна сила, изведувачите се соочуваат и со недостиг на компоненти и бирократски пречки во обезбедувањето дозволи. На пример, во Германија, Министерството за одбрана бара одобрение од парламентот за секоја нарачка поголема од 25 милиони евра, со која би се купиле околу 7.500 артилериски гранати од 155mm. Ова е количината што Украина ја троши за помалку од еден ден.

Западното оружје сочинува само околу 30 отсто од вооружувањето на Украина, додека најголем недостиг се гранати од советски тип. Покрај тоа, муницијата и оружјето на ЕУ често не се компатибилни со оние што ги користи Украина. Кога долгоочекуваната воена помош пристигна до бригадата стационирана на украинскиот фронт во источен Донбас, војниците беа воодушевени. Но, набрзо следело разочарување бидејќи сфатиле дека испорачаната муниција е бескорисна. Имено, финските минофрлачки гранати од 120mm не можат да се вклопат во италијанските минофрлачи, иако се од ист калибар. По долго размислување, командантот на бригадата дошол до необично решение – десет војници рачно ги потстрижувале сите осум „перки“ на секоја минофрлачка граната со помош на мелница за да одговараат на италијанскиот минофрлач.