МОМЕНТ НА ВИСТИНАТА – “Русија ќе ја растурат Кинезите, Турците и Јапонците!“ – на Владимир Путин му останува само една опција !?

Едно време, ниту експертите, ниту самите владетели не можеа да го предвидат падот на Советската империја. Од денешна перспектива, лесно е да се каже колку тоа беше неизбежно, но за повеќето луѓе во тоа време, таквото сценарио беше незамисливо – додека не се случи. На крајот, споменатата империја беше урната од милиони луѓе пробивајќи ги затворените граници и пркосејќи им на претходно непобедливите сили на државата.

И оваа речиси непроменлива шема подоцна „придонесе“ за падот на големите империи и револуциите во поединечни држави. Никој не ја очекуваше Француската револуција која го навести крајот на Луј XVI. Или бунтот на повисоките класи во Палермо во 1848 година, кој ја преврте цела Европа наопаку. Кој би помислил дека самоубиството на уличен продавач во Тунис во 2010 година ќе ја предизвика Арапската пролет ? Германската империја пропадна во 1918 година, само неколку месеци по речиси победата во Првата светска војна. И победниците од Втората светска војна, Француската и Британската империја, почнаа да се распаѓаат токму кога Париз и Лондон планираа нови колонијални партнерства, пишува весникот The Telegraph.

Во текот на 1970-тите години, општествените научници се обидоа да ги предвидат политичките настани со предвидливи модели. Може ли да се идентификува превртната точка во народното незадоволство и да го предвиди или спречи политичкиот колапс ? Историјата јасно кажува – не.

Самиот Ленин еднаш кажал: „Не е доволно што пониските класи одбиваат да живеат на стариот начин, неопходно е и повисоките класи да не можат повеќе да живеат на стариот начин“.

Државите, и средновековните и раните модерни, како Франција на Луј XVI, генерално се способни да го победат внатрешното несогласување.

Незадоволниот народ кој фрла камења нема шанси против вооружени војници, солзавец, водени топови и тенкови.

Така, за да пропаднат државите и империите, обично е потребна надворешна сила која не само што го поткопува нивниот престиж и способност за заплашување, туку и ја ослабува нивната репресивна способност. Во повеќето случаи, ова бара воен неуспех. И токму тоа се случи со руската и германската империја во 1917 и 1918 година, кога нивните војници ги напуштија своите владетели и одбија да се борат.

Од друга страна, Британската империја се распадна кога Британците сфатија дека, по исцрпувачката војна, повеќе не можат да управуваат со огромна, разновидна и сè понеподобна империја. Вицекралот на Индија, лордот Вејвел, во 1946 година заклучил дека „тие веќе ги немаат ресурсите, ниту потребниот престиж, ниту довербата во себе“.

На Французите, од друга страна, им требаше подолго време за да дојдат до сличен заклучок, а неподготвеноста на регрутите и нивните семејства да се борат во Алжир на почетокот на 1960-тите години, засекогаш стави крај на нивните визии за постојана империјална заедница.

Во сите овие случаи, одлучувачки фактор не беше целосниот пораз или физичкото уништување на вооружените сили, туку перцепцијата дека војната не може да се добие. Затоа што полицајците и војниците нема доброволно да ги ризикуваат своите животи за изгубена кауза и дискредитиран режим.

И сега се чини дека Русија е на сличен пат – но кога можеме да го очекуваме последниот момент на вистината ?

Во 1917 година, моќната Руска империја прв пат беше ослабена од Германија, а во 1989 година Студената војна продолжи и се продлабочи. Империјата умирала два пати, но секогаш била воскреснувана во различна форма и под различен владетел, иако и недостасувале големи делови од земјата (балтичките држави, централноазиските колонии, зависните региони од Источна Европа).

И сега ? Дали обидот на Владимир Путин да поврати дел од империјата ќе го забрза нејзиното евентуално пропаѓање ?

Во меѓувреме, Кина доброволно чека да ги собере азиските поседи освоени во XIX век, а претензии имаат и Јапонија, а дури и Турција. Русија, како постимперијална демократска нација-држава, би ја имала единствената шанса за посветла иднина доколку ги отфрли империјалните амбиции на Владимир Путин и неговите слични поддржувачи.