Научниците откриваат: „Знаеме каде ќе се случат големи земјотреси, но не знаеме кога“

Некои истражувања покажуваат дека таканаречените „предшокови“, „подготвителни земјотреси“ пред поголем, може да му претходат на главниот удар, но тешко е да се разликуваат од стотиците помали земјотреси што се случуваат редовно.

Силен земјотрес од 6,8 Рихтер го погоди Мароко доцна вечерта во петокот , и со над 3.000 загинати и повредени, ова е една од најголемите природни катастрофи во последните сто години.

Иако толку силни земјотреси се ретки во Северна Африка – што значи дека неколку структури се изградени за да ги издржат и жителите се неискусни во реакцијата – тие сè уште можат да бидат смртоносни во регионите склони кон нив.

Предвидувањето земјотреси е чувствително прашање за научниците, делумно затоа што долго време го играат измамниците и псевдоекспертите кои тврдат дека можат да ги предвидат. Иако научниците драстично го подобрија разбирањето за тоа каде најверојатно ќе се случат земјотресите – користејќи историски податоци и геолошки мерења – предвидувањето кога тие ќе се случат сè уште е погрешно, пишува Вокс.

– На тој проблем со децении работат еден куп сеизмолози. Не предвидуваме земјотреси на краток рок. Тоа бара од нас да знаеме секакви информации што ги немаме – вели универзитетскиот професор по геофизика Грег Бероза.

Сили на кои им требаат милиони години за да ги израмнат градовите за неколку минути

Тешко е да се открие каде ќе се случи земјотресот бидејќи силите што го предизвикуваат се движат бавно на голема површина, но брзо се распаѓаат во тесен регион. Она што е неверојатно е тоа што силите што се насобрале на континентите со милиони години можат да ги срамнат градовите за неколку минути.

Предвидување земјотрестоа ќе бара мерења со висока резолуција длабоко под земја во текот на децении – ако не и подолго – заедно со софистицирани симулации, па дури и тогаш е малку веројатно да им даде на луѓето предност од еден час.

Некои студии покажуваат дека таканаречениот „форешок“, „подготвителен земјотрес“ пред поголем, може да му претходи на главниот удар, но тешко е да се разликуваат од стотиците помали земјотреси што се случуваат редовно.

Системи за предупредување

Многу земји сега поставуваат системи за предупредување и купуваат скапоцени минути за да ги извлечат луѓето надвор. А по силен земјотрес има последователни потреси кои често се случуваат во погодената област.

– Да имавме само еден голем, знаеме дека наскоро ќе има и помали – изјави Марин Денол, истражувач на земјотреси од Харвард.

Кога станува збор за прогнозите, истражувачите разбирливо сакаат да се погрижат да не налетаат на минско поле без предупредувањата да се остварат, особено кога се во прашање илјадници животи и потенцијално огромни штети. Но, дури и со оваа претпазливост тие трпат некои последици.

Така, во 2012 година, шест италијански научници беа осудени на шест години затвор затоа што изјавиле дека ризиците од голем земјотрес во градот Аквила се мали, откако мал кластер потреси го погоди регионот во 2009 година. Шест дена по нивниот состанок да се проценат ризиците на 31 март Во 2009 година, во голем земјотрес во Аквила загинаа повеќе од 300 луѓе. Пресудата подоцна беше поништена и стана пример за тоа како научниците ја пренесуваат несигурноста и ризиците на јавноста, според Vox.

Пацифичкиот огнен прстен

Околу 90 отсто од сите земјотреси во светот се случуваат во Огнениот прстен, регион околу Тихиот Океан кој минува низ места како Филипините, Јапонија, Алјаска, Калифорнија, Мексико и Чиле. Тоа е исто така дом на три четвртини од сите активни вулкани.

Регионот добро ја знае својата подложност на земјотреси. Јапонија агресивно ги ажурира своите градежни кодови за да издржи земјотреси. Мексико, исто така, ги подигна стандардите за нова градба, додека Иран помина низ неколку верзии на отпорност на зградите, а Алјаска со години развива стратегии за ублажување на земјотресите и планови за одговор.

Иако тие прописи не важат секогаш и новите правила важат само за новите згради, најголем ризик лежи во земјите кои немале голем земјотрес во живата меморија и затоа не се подготвиле за нив или немаат ресурси да го стори тоа. Недостатокот на единствен градежен код доведе до над 150.000 смртни случаи на Хаити во земјотресот со јачина од 7 степени според Рихтер во 2010 година.

Америка е (навистина) пред голем земјотрес – еден ден

Списанието „Њу Јоркер“ ја доби Пулицеровата награда за 2015 година за известување за „најголемата природна катастрофа во историјата на Северна Америка“, потенцијален масивен земјотрес што ќе го погоди северозападниот дел на Пацификот и седум милиони луѓе во регион кој зафаќа повеќе од 220.000 квадратни километри.

А тој голем земјотрес кој толку се слуша е реален, наведува „Вокс“.

Потенцијалниот земјотрес би можел да достигне јачина помеѓу 8,7 и 9,2 степени, што е поголемо од најголемиот земјотрес што се очекува од раседот Сан Андреас, за кој научниците очекуваат максимална магнитуда од 8,2 степени. А Јапонија, Нов Зеланд и другите делови на Огнениот прстен на Тихиот Океан се во ред за големи земјотреси. Не знаеме кога ќе не погодат овие земјотреси, но имаме груба проценка на просечното време меѓу нив, кое варира од регион до регион.

– Во нашите кругови за тоа сценарио (на северозападниот дел на Пацификот) зборуваме со децении. Не би рекол дека доцниме, но тоа може да се случи во секое време – изјави Бероза.

Слично верува и Денол.

– Ова е закана. Забораваме на тоа бидејќи таму немаме земјотрес одамна – вели таа.

А „некое време“, како што забележува „Вокс“, значи повеќе од 300 години.

Додека Калифорнија долго време се подготвуваше за големи земјотреси со своите градежни кодови и планирање катастрофи, северозападниот дел на Пацификот може да се најде затекнат, иако авторката од Њујоркер Кетрин Шулц обезбеди водич за тоа како да се подготвите.

Земјотреси и климатски промени

Научниците генерално не измериле никакво влијание на климатските промени врз земјотресите – но не го исклучуваат тоа.

Како што се зголемуваат просечните температури, масивните ледени плочи се топат и пренесуваат милијарди тони вода од изложената земја во океанот, дозволувајќи им на копнените маси да се реконфигурираат. Тоа глобално ребалансирање би можело да има сеизмички последици, но сигналите се уште не се појавиле.

– Она што може да се случи е да се стопи доволно мраз што би можело да ја олесни (земјината) кора – рече Баросо, додавајќи дека нема докази за тоа.

Други научници, како Денол, веруваат дека доколку има некаков ефект од климатските промени врз земјотресите, бројот на нив ќе биде многу мал.