Нов балкански економски тигар: Пред десет години стоеја во редици за леб, но сега се е сменето: Дали по Хрватска, Македонците ќе почнат таму да бараат работа!?

Сега се во ситуација кога од земја на емигранти се претвораат во земја на имигранти

Пред само една генерација Романците чекаа ред за храна, а во главниот град Букурешт денеска повторно се создаваат редици – но во нив веќе нема Романци. На една улица украински бегалци стојат во ред пред центарот за дистрибуција на помош. Во друга улица, државјани на Непал, Бангладеш и други чекаат пред канцеларијата за имиграција за да ги обноват своите дозволи за работа и престој. Како и Италија во 70-тите, Романија е на работ на транзиција од земја на емигранти во земја на имигранти, пишува Економист во својата репортажа .

Романската економија, како што се наведува, бележи постојан раст веќе една деценија, а лани за 4,7 отсто. Во 2010 година, БДП по лице, приспособен според цените, беше 53 отсто од просекот на Европската унија, што се искачи на 74 отсто до 2021 година. Во меѓувреме, бројот на жители е намален од 23,2 милиони во 1990 година на 19 милиони денес. Стапката на наталитет падна по револуцијата во 1989 година, а милиони граѓани емигрираа. Така, земјата сега се соочува со голем недостиг на работна сила.

Долга е попладневната редица пред канцеларијата за имиграција во Букурешт. Ники , дадилка од Нигерија, вели дека би сакала да работи во Велика Британија, но повеќе би сакала да живее легално во Романија отколку нелегално во Британија. Атарв, софтверски инженер од Индија и Нико, шанкер од Шри Ланка, не зборуваат романски, но тоа досега не им било пречка. Толку е тешко да се дојде во ред што Нико цела ноќ спиеше на тротоар. Другите двајца пристигнаа во зори.

Одење кај „илегалците“ за подобри плати
Хотелите, баровите и рестораните се очајни за работници, но најголемиот недостиг на работна сила е во градежништвото. Александру Баикулеску , заменик генерален директор на градежното претпријатие Хидро Солт, има 350 вработени. Од нив 200 се странци, најмногу од Шри Ланка и Виетнам. Тие се регрутираат преку агенции, но романската бирократија е толку обземена од огромната побарувачка што многу од поканетите никогаш не пристигнуваат – тие завршуваат во други земји, како што се Обединетите Арапски Емирати, неколку месеци пред да им пристигнат романските визи.

Баикулеску им плаќа на работниците плата од 1.000 долари месечно плус соба и пансион, но до 40 отсто од нововработените заминуваат во рок од неколку месеци за да си ја пробаат среќата како илегалци во подобро платените земји. „Не можам да го проширам бизнисот поради овие проблеми“, вели тој. Според Моника Роман, академик која студира имиграција, романската бирократија е толку комплицирана што многу компании едноставно се откажуваат од увоз на нови работници. Наместо тоа, тие се обидуваат да ги привлечат оние што поголемите компании веќе успеаја да ги донесат. Многу работници, кои доаѓаат бегајќи од очајна сиромаштија, со задоволство прифаќаат каква било работа во странство.

Адријана Ифтајм, генерален директор на Здружението на работодавачи на градежни компании, вели дека на овој сектор му требаат најмалку 100.000 нови работници до крајот на 2024 година. Градежниците сакаат да одговорат на побарувачката за работа на инфраструктурата, која по пандемијата ја поттикнува ЕУ со средства од фондовите за реконструкција. Романија ќе добие 27 милијарди евра, од кои до 17 милијарди ќе одат за изградба, според Ифтајм. Кога ќе се додадат други извори на финансирање од ЕУ, Романија би можела да добие повеќе од 80 милијарди евра до 2027 година. Странските работници, вели таа, се „решение кога нема друго решение“.

За 5 години со 3.000 до 100.000 работни дозволи

Во 2017 година, Романија имаше квота од 3.000 дозволи годишно за работници кои не се членки на ЕУ. Тој број се искачи на 100.000 до минатата година, но многумина тргнаа по странските работници кои веќе беа во земјата. Оана Тоју , член на парламентарната комисија за труд, вели дека иако на Романија и требаат странски работници како „брзо решение“ за проблемот со недостигот на работна сила, многу од оние што и треба на земјата се веќе таму, нејзините сопствени граѓани.

Но, проблемот е што системот за социјално осигурување и казнените даночни правила ја прават бесмислена работа со скратено работно време за многу Романци, особено за мајките со мали деца. „Постои огромен простор за проактивни мерки за Романците да ги преземат овие улоги“.

Многу Романци сè уште емигрираат на друго место во потрага по подобра плата, но некои други се враќаат дома. Во меѓувреме расте бројот на Романци родени во странство. До крајот на 2022 година, во земјата имало 113.520 државјани кои не се членки на ЕУ, што е зголемување за 110 отсто за пет години. Имаше и 54.765 граѓани на ЕУ, 113.000 украински бегалци и околу 200.000 имигранти од соседна Молдавија – иако повеќето од нив имаат романско државјанство.

Мирчеа Мокану , кој ја предводи канцеларијата на ОН на Меѓународната организација за миграција во Букурешт, вели дека неговиот тим пресметал дека, без Молдавците, до крајот на деценијата во Романија ќе има 600.000 странци, што е голема и многу брза промена.