ПОСЛЕДНИОТ ЕВРОПСКИ ДИКТАТОР – Европа има шанса да го елиминира еднаш засекогаш: “Како? Ова се трите сценарија!

За Лукашенко важат истите правила како и за Путин. Се додека се на власт ќе останат закана и за сопствената држава и за меѓународниот поредок

Се шират гласини дека Русија планира нов бран офанзиви во Украина. Според јавни извори и проценки на украинските разузнавачки служби, ова може да вклучи уште еден обид за влез на сили во Украина од север, од Белорусија. Дали ова е реална можност или само измама за отстранување на украинските сили од другите делови на фронтот, останува да видиме. Во секој случај, оваа перспектива треба да ги потсети западните носители на одлуки дека не можат да ја игнорираат Белорусија во нивните пресметки за војната во Украина – и дека конфликтот ќе продолжи да има последици надвор од нејзините граници, пишува Foreign Policy.

Белорусија служеше како база за почетната руска инвазија на северна Украина минатиот февруари. Оттогаш, тие ја снабдуваат Русија со воени материјали и опрема, им дозволуваат на мобилизираните руски регрути да се обучуваат на сопствена територија и служат како лансирна рампа за ракетни напади врз Украина. Хајун, независна белоруска мониторинг група, тврди дека Русија истрелала повеќе од 600 проектили кон Украина од Белорусија.

Колку побрзо Западот и помогне на Украина да победи, толку побрзо ќе завршат страдањата на Украинците и ќе може да започне обновата на нивната земја. Украинската победа ќе биде од корист и за народот на Белорусија, кој живееше 29 години под Александар Лукашенко, често нарекуван „последниот диктатор во Европа“, и чиј политички живот зависи од рускиот претседател Владимир Путин. Поразот на Русија во Украина би го ослабнал Путин доволно што тој повеќе не може да го спасува својот колега диктатор – и би можел да ги охрабри Белорусите да направат уште еден обид да го соборат Лукашенко.

Иако белоруската војска формално не се борела во Украина, нејзината постојана воена помош за Русија го прави Лукашенко соучесник во инвазијата на Путин. Кога ќе се задоволат одговорноста и правдата за војната, белорускиот диктатор треба да биде на обвинителна клупа – веднаш до Путин.

Жртвувана независност и суверенитет

Иако убедливо победи на претседателските избори во 1994 година, Лукашенко оттогаш го загуби секаквиот легитимитет како лидер на Белорусија. Тој ги намести следните избори и ги затвори оние што беа доволно храбри за да го предизвикаат, потпирајќи се на сила за да остане на власт. Меѓутоа, во 2020 година работите беа поинакви. Иако официјалните резултати покажаа дека Лукашенко победи со голема разлика, повеќето набљудувачи сметаат дека лидерката на демократската опозиција, Светлана Тихановска, всушност заработила повеќе гласови.

Ниту САД, ниту Европската унија (ЕУ) не ги признаа официјалните резултати од изборите.

Наместо да признае дека неговото време истече, Лукашенко започна брутална акција против мирните демонстранти. Ја натера Тихановска на егзил; неговите сили застрелаа, претепаа и убија стотици демонстранти и затворија илјадници.

Денес, во Белорусија има 1.450 политички затвореници, вклучително и 32 медиумски работници и нобеловецот Алеш Бјалијацки, според организацијата за човекови права „Вијасна“. Освен што ги отфрлија тврдењата на Лукашенко за победа, САД и ЕУ одговорија со санкции против Лукашенко и неговиот режим. Сепак, некои на Запад имаа илузии дека Лукашенко може да биде намамен од орбитата на Москва. Тогашниот американски државен секретар Мајк Помпео ја посети Белорусија во 2020 година, само неколку месеци пред изборите. Проблемот, се разбира, беше што Лукашенко веќе му ја жртвуваше независноста и суверенитетот на Белорусија на Путин во замена за поддршката на рускиот лидер – како што беше потврдено од присуството на руските сили на белоруска територија.

Злосторствата на Лукашенко не останаа во Белорусија. Во мај 2021 година, неговата влада пренасочи цивилен авион кој летал од Атина во Вилнус, Литванија, преку белорускиот воздушен простор за да уапси белоруски блогер во авионот кој го критикувал Лукашенко. Инцидентот на државната воздушна пиратерија ги загрози животите на сите патници и можеше да биде многу полош доколку пилотите на авионот не се согласеа да слетаат во белорускиот главен град Минск.

Потоа, летото и есента истата година, Лукашенко се обиде да ги искористи ранливите бегалци и мигранти како оружје за да изврши притисок врз Европската унија. Владата на Лукашенко намами луѓе од Блискиот Исток, Африка, Јужна Азија и други места да патуваат во Белорусија, а потоа се обиде да ги натера да ги преминат границите на соседните Полска, Латвија и Литванија. Белоруските безбедносни сили не успеаја да им обезбедат на мигрантите храна или вода, а неколку бегалци загинаа како резултат на ужасните услови што ги создаде Лукашенко.

Во сето тоа Путин го поддржа Лукашенко. Без поддршката на Путин, Лукашенко веројатно повеќе немаше да биде на власт. Иако овие двајца наводно не се сакаат насамо, тие се зависни со години. Путин не сака да ги види неговите колеги автократи соборени од власта во народните движења. Оттука и неговата поддршка за луѓето како Лукашенко и сирискиот претседател Башар ал Асад.

За Лукашенко истите правила како и за Путин

Со оглед на неговото несигурно држење на власта, Лукашенко можеби чувствува дека наредувањето на неговата армија да се приклучи на Русија во Украина може да ги оживее белоруските продемократски протести. И ако неговите безбедносни сили се заглават во борбите во Украина, тие можеби нема да можат да одржуваат ред во Белорусија. Досега, Путин не изврши притисок врз Лукашенко да испрати сили во Украина – можеби за да избегне дестабилизација на Белорусија. Но, ако Украина успее да ги избрка руските сили од Украина, Путин можеби веќе нема да може да му помага на Лукашенко.

Постојат неколку начини на кои Европа и Западот можат да се ослободат од Лукашенко. Ако Украина ја добие војната, Западот не може само оддалеку да ги бодри белоруските демократски демонстранти. Ниту, пак, би било доволно едноставно да се зајакнат санкциите против владата на Лукашенко. Наместо тоа, Европа и Соединетите Американски Држави треба активно да го поддржат белоруското продемократско движење и да ја искористат можноста да ја ослободат Белорусија еднаш засекогаш од заканата што се наѕира над неа – и Европа – речиси три децении.

Покрај големиот иден пакет помош за обнова на Украина, САД треба да состават и еден за Белорусија. Иако не е жртва на брутално руско бомбардирање и уништување како Украина, Белорусија е ослабена поради занемарувањето на економијата од страна на Лукашенко и руската доминација на клучните индустрии во секторите поташа и енергетика.

За Лукашенко важат истите правила како и за Путин. Се додека се на власт ќе останат закана и за сопствената држава и за меѓународниот поредок. Иако победата во Украина можеби нема да доведе до пад на Путин, таа може да ја отвори вратата за конечно решение на проблемите на Лукашенко. Одамна е минато време за заминување на последниот европски диктатор. Како што плимата на бојното поле се врти во корист на Украина, Западот треба да го искористи моментот за да ја поддржи демократијата не само во Украина, туку и во Белорусија.