Развивањето на децата е со најголем ризик: Каде има нанопластика и како тоа влијае на нашето тело

Нанопластиката и другите невидливи облици на пластика можат да влијаат на болестите на органите за варење, бубрезите, црниот дроб и други ако навлезат во крвта, а децата во развој се најранливи.
Новото истражување на Универзитетот во Калифорнија откри дека флашираната вода содржи 100 пати повеќе пластични наночестички отколку што се мислеше, при што во просек се откриени 240.000 нанопластични фрагменти.

Нанопластиката се ситни честички невидливи со голо око, помали од микропластиката, а нивната должина е помала од еден микрометар. Иако се толку мали, постојаното внесување на мали количества пластика може да предизвика оштетување на здравјето на возрасните, но пред се на децата.

Нанопластиката е пронајдена насекаде: од европските градови, преку Сибир и Антарктикот, до ткивото од школки купено на италијанскиот пазар, но тие се толку мали што до неодамна немаше докази за нивното постоење.

Педијатарот Саша Милиќевиќ од Белград, кој води приватна ординација, вели дека храната што ја јадеме содржи и многу слични супстанци кои не ги забележуваме. Тоа се мали количини кои не предизвикуваат проблем на краток рок, но проблемот е всушност во тоа што ако се внесе хронично, тогаш може да предизвика проблем, особено во телото на детето кое има различен дигестивен систем, т.е. дигестивниот систем.

„Не е доволно развиен и е попропустлив од дигестивниот систем на возрасните“.

Милиќевиќ истакнува дека храната која содржи различни видови конзерванси и емулгатори, „како гуми за џвакање, лижавчиња, се што купуваме и дозволуваме на децата, содржи компоненти кои припаѓаат на категоријата пластика“.
„Тоа може да направи голем проблем. Сè што внесуваме во телото мора да помине низ органите за варење, мора да помине низ црниот дроб и бубрезите. „Секој од овие органи може да биде загрозен, бидејќи наидува на некоја супстанца која е всушност туѓа за организмот и која е токсична, а организмот мора да се соочи или да ја обработи“, вели Милиќевиќ за N1.

Тој вели дека пластиката е оптоварување на метаболизмот на црниот дроб и бубрезите, а некои од супстанците влегуваат во циркулацијата, односно во крвта и на тој начин стигнуваат до сите органи.

„Се таложи во нашите органски системи и поради тоа може да создаде проблем, особено кога се работи за детски организам или организам во развој. Овде малку се зборува, но во последно време малку повеќе“.

Според него, пластиката влегува во телото преку бројни видови храна и пијалоци, не само слатки.

Тој вели дека производителите од прехранбената индустрија, за да нагласат дека нивните производи се без конзерванси, класифицираат различни супстанции класифицирани како пластика како емулгатори, означени со Е на етикетите.

„Има многу емулгатори и тие претставуваат опасност доколку често се користат. Таков е начинот на живот што децата во училиште и градинка ја купуваат најбрзата храна, а во неа има многу емулгатори. Има се помалку време и се помалку време децата да јадат како што беше порано. Тоа го забележувам преку пракса, бидејќи родителите имаат се помалку слободно време“.

Тој вели дека се работи за туѓи материи кои многу тешко се метаболизираат и дека телото не знае што да прави со овој вид супстанци. Дигестивните проблеми се чести кај децата.

„Првата линија на одбрана се цревата. Понекогаш може, на пример, да предизвика дијареа, а мислиме дека е стомачен вирус“.

Милиќевиќ го наведува примерот на Соединетите Американски Држави (САД) каде, според неговиот колега кој живее и работи во Бостон, оваа тема станала важна.

„Вниманието на јавноста е умерено за овој проблем и многу се размислува за него. Разни гумени бонбони, гуми за џвакање, бонбони од желе мора да имаат минимална концентрација на оние супстанции што може да се припишат на пластиката. Се работи, се истражува. Се грижат и како храната што ја користат децата да се пакува и да се контролира, за да не влегува на тој начин во организмот“.

„Луѓето велат дека ракијата или виното не треба да се чуваат во пластични шишиња, во што би се чувала вода или храна?

„Ги разбирам до одреден степен. Покрај корона вирусот, големата кашлица, аерозагадувањето, сега треба да размислуваат и за пластика. Ним им е преку глава од сомнеж. Сепак, сите треба да се грижиме за времето, а не да дозволиме да биде во фокусот кога имаме некои шокантни сознанија. Сè што се јаде влегува во органите, во коските, особено кај децата кои се во фаза на развој“.

Ѓубре, играчки
Хемичарот и програмски координатор на организацијата АЛХем – Алтернативи за побезбедни хемикалии, Јасминка Ранѓеловиќ, за N1 вели дека пластиката која станува отпад влегува во нашата средина и дека луѓето ја внесуваат, а тоа е голем број производи.

„Пластиката директно и индиректно влијае на нашето здравје и штом се најде во синџирот на исхрана станува голем проблем“, вели Јасминка за N1.
Таа посочува дека покрај отпадот, количини на невидлива пластика се внесуваат и преку играчките и производите за детска нега. Таа ги наведува резултатите од истражувањето за присуството на пластични омекнувачи – токсични фталати, кои се додаваат во пластиката за да се зголеми нејзината флексибилност, транспарентност, издржливост, кои беа тестирани во пластични производи на пазар.

„Фталати се пронајдени во училишни ранци, чанти за девојчиња, кабаници, детски влечки, ПВЦ женски тоалети/тоалети, ПВЦ церади, вештачка кожа, ПВЦ ѕидни облоги и патосници за автомобил. Споменатите производи најчесто се купуваа во продавници на познати брендови, главно европски и домашни производители“, вели Ранѓеловиќ.

Како што наведува, според резултатите од тестот, тие покажале присуство на четири тестирани фталати во 10 од 36 примероци во концентрации повисоки од 0,1%, што сочинува една третина од вкупниот број на тестирани производи, со концентрации кои се движат од 0,16 до 18,15%.

„Од 2020 година, Европската унија воведе ограничувања за пласман на производи за секојдневна употреба кои ги содржат овие четири фталати во концентрации поголеми од 0,1. Ова ограничување, сепак, не е транспонирано во нашето национално законодавство, а производите што ги содржат овие четири фталати можат легално да се пласираат на пазарот“.

Влијание врз репродуктивното здравје
Иако голем дел од ова се уште е во фаза на истражување, досега е потврдено дека нанопластиката предизвикува повеќекратни негативни биолошки ефекти на сите нивоа на организација, од молекуларно и субклеточно до органско ниво.

„Најчесто мерените ефекти се прекинот на половите хормони како што е естрогенот, кои имаат големо влијание врз репродуктивното здравје и воспалителниот имунолошки одговор на телото. Бидејќи оваа научна област е релативно млада во контекст на пластиката, очекуваме многу нови резултати во блиска иднина, каде што би се користеле реални дози и типови на полимери слични на оние што ги измеривме во примероците од животната средина. Она што е речиси стандардно – и уништувачко – во нашата секојдневна работа е тоа што со секој резултат од анализата повторно сме изненадени од нивото и степенот на глобалното загадување со нанопластика“, Душан Материќ, лидер на групата за микропластика, нанопластика и елементи во центарот Хелмхолц за еколошки студии во Лајпциг.

Според истражувањата, учеството на производството на пластика во вкупната емисија на штетни гасови кои предизвикуваат ефект на стаклена градина е меѓу 4 и 4,5%, што ја прави оваа индустрија еден од најголемите загадувачи.

Во 1950 година беа направени 8,3 милијарди метрички тони пластика, а во 2021 година 390 милијарди. Од тоа, 90 отсто од пластиката е добиена преку потрошувачката на фосилни горива, а со овие трендови се очекува производството на пластика да се зголеми за 2,5 пати до 2050 година.

Посебен проблем е пластиката за еднократна употреба, која сочинува околу половина од светското производство. Се користи во сите сегменти од животот и бележи постојан раст.

Само 20 компании произведуваат суровини за повеќе од половина од сите светски пластични предмети за еднократна употреба кои се фрлаат секој ден, според анализата која се занимавала со производители на пластика и вклучувала околу 1.000 фабрики кои произведуваат суровини за производи за еднократна употреба.

ЕУ: Директива за пластика за еднократна употреба
Во февруари 2022 година, Европската унија воведе Директива за пластика за еднократна употреба, која се однесува на забраната на најчестите пластични предмети за еднократна употреба. Тоа се: памучни стапчиња за уши, прибор за јадење, чинии, сламки и мешалки, балони и балонски стапчиња, кутии за храна, чаши за пијалоци, контејнери за пијалоци, пластични кеси, пакувања и обвивки, влажни марамчиња и санитарни производи

Овие предмети за еднократна употреба претставуваат 70% од вкупниот морски отпад во ЕУ. Целта е бројот на собрани пластични шишиња да биде 90% до 2029 година, а уделот на рециклирана пластика во шишињата за пиење ПЕТ да биде 30% до 2030 година.

Како што соопшти Европската комисија за N1, сè уште нема евалуација на Директивата за пластика за еднократна употреба. За тоа е потребно секоја од земјите-членки да направи извештај, а не се знае кога тоа ќе се случи.