„Руската воена индустрија се врати во 1991 година и Кина нема да може да им помогне. Само погледнете ги овие бројки“

Војната во Украина влезе во втората година. Наместо тридневна „специјална воена операција“, како што ја нарекува Кремљ, овој конфликт се претвори во најголемата војна во Европа по Втората светска војна. Од нејзиниот почеток, многу нешта се сменија – руските сили опустошија голем дел од Украина (но не и ја освоија), западните земји и помагаат на Украина во размери што малкумина можеа да очекуваат, а самата Русија се најде под невиден бараж од санкции што ја турнаа тоа во изолација. Колку војната во Украина и западните санкции влијаеле врз руската економија, дали навистина се намалила „само“ за 2,2 отсто од БДП и како функционира руската воена индустрија во новите околности, во подкастот од Првата линија анализираше воениот аналитичар Матија Блаќе.

– Кога станува збор за бројките за падот на БДП, јас го нарекувам руски блеф. Официјалните податоци на рускиот завод за статистика говорат за пад на БДП од 2,2 отсто, а овие бројки ги објавија и Светска банка, ММФ и други институции. Сепак, единствен извор за овие бројки е руската официјална статистика, а во последната година тројца шефови се сменети во нивното статистички биро. Се шпекулира дека реалната состојба е многу полоша, вели Блаќе на почетокот. Тој додава дека годинава се очекува пад на руските приходи од продажба на енергетски производи, од кои во голема мера зависи државниот буџет на Руската Федерација.

– Паѓаат приходите на Русите од продажба на гас и нафта – имено, тие произведуваат барел нафта по цена од 45 долари плус 10 до 12 долари за превоз, што значи дека според воведената санкционирана ценовна граница од 60 долари од западните земји би заработиле само до пет долари за барел. Ова многу брзо може да оди во негатива, па тие исто така би можеле да загубат пари со извоз на нафта. Тие делумно го компензираат тоа со продажба на нафта на други земји, како Индија. Сепак, треба да се очекува дека овие приходи од енергетски производи ќе паднат. Од друга страна, руската цивилна индустрија е речиси уништена. На пример, она што моментално го произведуваат во автомобилската индустрија практично се врати на нивото на советската ера – а тоа се протега на речиси целата руска економија, вели Блаќе и истакнува дека руската економија е толку исклучена од светските трендови што е тешко е да се даде вистинска прогноза за нејзината состојба.

Криза, златно доба и повторно криза

Запрашан да ја објасни состојбата на руската воена индустрија, Блаќе ги става работите во поширок контекст.

– Руската воена индустрија произлегува од советската индустрија. За време на Студената војна, Советскиот Сојуз успеа да и парира на Америка во воениот извоз, дури и малку надминувајќи ја. Меѓутоа, со распадот на СССР, ситуацијата драстично се промени и веќе во 1991 година падна на многу ниски нивоа, на помалку од 20 проценти од претходниот износ. Во деведесеттите имаше години кога Русите произведуваа само неколку авиони. Наводно инженерите на Сухој сами ја финансирале струјата за да не згасне компанијата. Тие поминаа низ иглени уши, но многу други компании не. Сепак, во 2000-тите години се забележува растот и златниот период на руската воена индустрија, кога вредноста на извозот на оружје достигна повеќе од 30 милијарди долари годишно. Ова полека доаѓа до крајот на 2010 година, а веќе во 2014 година извозот падна на околу 15 милијарди долари. После тоа следи огромна промена и во 2021 година извозот на руско оружје изнесува само 3 милијарди долари.

– Една од причините за тоа се санкциите наметнати на Русија по анексијата на Крим во 2014 година. Друга причина е губењето на врската со Украина, бидејќи Украина беше неверојатно важен запчаник прво во советската воена машина, а потоа и во руската. Сочинуваше до 25 проценти од буџетот за истражување и развој на СССР, а таму беа 15 проценти од производствените капацитети. Конечно, некои работи што ги правеа Украинците, Русите не можеа – на пример носачи на авиони и големи крстосувачи. Накратко, по 2014 година, Русите повеќе немаа пристап до голем број компоненти од кои зависеше нивната воена индустрија. Покрај тоа, кој имал избор не купувал оружје од Русија по 2014 година. Сето тоа имало катастрофални последици за рускиот број на произведено оружје, објаснува Блаќе.

Тие не можат да ги следат желбите на Кремљ

Тој исто така смета дека на руската индустрија ќе и биде исклучително тешко да ги следи целите што Кремљ си ги постави во Украина.

– Русите и пред војната произведуваа од 20 до 30 воени авиони годишно од 2014 до 2021. Сега со санкциите таа бројка мора да биде уште помала. Литванското разузнавање известува дека Русија произведува до 1,7 милиони гранати годишно. Спомнавме дека веќе испукале 6 до 7 милиони гранати, можеби и повеќе, а предвоените залихи им биле 17 милиони, што значи дека веќе потрошиле добар дел. Оценката на литванското разузнавање е дека Русија може да произведе 3,4 милиони гранати во услови на воено производство, кое беше лансирано во август минатата година. Накратко, военото производство може да го удвои военото производство (дури и тенкови, оклопни возила…). После тоа, ќе биде многу тешко да се зголеми производството – прво, на Русија и недостигаат западни компоненти за производство на оружје, но и нема пристап до западните машини со кои се опремени нивните фабрики.

Запрашан дали Русија некогаш ќе остане без муниција во оваа војна, Блаќе отворено вели:

– Никогаш нема, тоа е невозможно. Може да се намалат во квалитетот и волуменот, но никогаш нема да исчезнат. Овде зборуваме за гранати и куршуми, а не за напредно оружје. Русите веројатно никогаш нема да можат да го остварат гранатирањето што го имаа во близина на Северодонецк и Лисичанск минатата година, кога се зборуваше дека дневно се истрелале до 80.000 гранати. Сепак, нивниот капацитет за производство на гранати е сè уште повеќе отколку што моментално може да произведе Западот, а камоли да и испорача во Украина.

Пософистицирано оружје

Блаќе наведува и дека Русите немаат производство на сопствена модерна технологија неопходна за пософистицираното оружје што се користи во модерното војување.

– Русите, на пример, имаат многу рудиментирани капацитети за производство на некои компоненти и немаат чипови. Тоа не значи дека руското производство на софистицирано оружје ќе исчезне, но веројатно ќе се врати на технологијата од 90-тите. Сепак, начинот на кој Русија може да „преживее“ таму некое време е преку шверцот – што наводно се случува и каде тие добиваат знаење од Иран, кој е многу добар во тоа. Чиповите се достапни на слободниот пазар и многу ретко се специјално за воени цели – многу често се општа намена, но лесно може да се пренаменат – затоа и многу лесно се шверцуваат, вели Блаќе.

На прашањето дали Кина може да и помогне на руската воена индустрија, Блаќе вели дека Кина може целосно да ги замени странските партнери:

– Тие обезбедуваат голем дел од цивилната индустрија. Но, кога ќе го погледнете кинескиот извоз, само 2 отсто оди во Русија. Од друга страна, 70 отсто од нивниот извоз е во западните земји, така што верувам дека не е во интерес на Пекинг отворено да застане на страната на Русија и да ги прекрши санкциите. Допрва треба да видиме кинеско оружје или кинески чип во руски раце. Блаќе заклучува дека едноставно не вреди Кина да му сврти грб на Западот бидејќи повеќе би изгубила отколку што би добила во партнерство со Русија.