ТОКСИЧНА ПОЧВА – Уште една страшна последица од војната во Украина

Боевата муниција содржи олово, жива и ТНТ. Дури и кога војната во Украина би завршила денеска, овие отровни тешки метали и експлозивни материјали ќе останат во почвата – со неизвесни последици за луѓето, животните и природата, пишува Deutsche Welle.

Гранатаи, мини и други експлозивни проектили уништуваат згради и испуштаат азбест. Погодени се рафинерии – нафта и хемикалии истекуваа во земјата и водата. Но, не само тоа: самата муниција е полна со токсични хемикалии. И тие ќе останат таму.

Според новинската агенција Reuters, најмалку 10,5 милиони хектари земјоделско земјиште во Украина се наводно загадени со хемикалии.

Откако ќе се најдат во водата или почвата, порано или подоцна ќе стигнат до луѓето преку растенијата, животните или водата за пиење. Барем така претпоставуваат токсиколозите. На многу места сè уште недостасуваат сигурни сознанија за тоа како овие супстанции се однесуваат во почвата и какво влијание имаат врз здравјето на луѓето.

Муницијата содржи експлозиви и тешки метали

„Дури сега почнуваме да се грижиме за муницијата во морето“, вели професорот Едмунд Масер, директор на Институтот за токсикологија во Универзитетската болница во Кил. И покрај многуте неодговорени прашања, овие студии водат до еден заклучок: токсичните хемикалии не се добра вест за живите суштества.

Само на морското дно на германскиот дел од Северното и Балтичкото море рѓосуваат 1,6 милиони тони муниција, вели Масер. Кога се распаѓа во водата, ослободува токсичен коктел кој го загрозува морскиот екосистем и на крајот завршува во чиниите на оние кои јадат морска храна.

ТНТ е канцероген

Опасните материи во муницијата се главно експлозиви и тешки метали. Меѓу експлозивите спаѓа и ТНТ, кој повторно спаѓа во групата нитроароматици познати по својата експлозивна моќ.

„Знаеме од истражувањето направено на стаорци и глувци дека ТНТ е многу токсичен“, вели Масер.

Токсиколозите забележале и во морето дека ТНТ ослободен од фрлената муниција им штети на животните во областа: „ТНТ ја оштетува репродукцијата, растот и развојот на морските организми“, вели Масер.

„Исто така, од студиите на животни знаеме дека ТНТ и другите експлозиви се канцерогени.“

Живата, арсенот и оловото ги уништуваат клетките

Ова важи и за некои тешки метали како што се арсенот и кадмиумот, кои исто така се канцерогени.

„Тешките метали како живата главно се наоѓаат во детонаторите, каде што во форма на жива фулминати обезбедуваат побрзо детонирање на експлозиви како што е ТНТ“, објаснува Масер.

Живата е исто така еден од тешките метали и предизвикува оштетување на нервните клетки. „Тоа исто така може да доведе до вродени дефекти кај неродените деца“, вели Масер. Оловото може да има сличен ефект и да доведе до развојни нарушувања и абортуси.

Катерина Смирнова од Институтот за наука и агрохемија на почвата Sokolovskyi при Националната академија на науките на Украина, една од водечките научни институции за наука за почвата и заштита на почвата во Украина, вели дека примероците од почвата од регионот Харков веќе покажале дека зголемените концентрации на канцерогени тешки метали како што се олово и кадмиум.

Нејзината колешка Оксана Наидјонова, микробиолог од Институтот Sokolovskyi, објаснува дека тешките метали негативно влијаат на активноста на бактериите во почвата.

„Тие го инхибираат развојот на растенијата и снабдувањето со микронутриенти, што придонесува за физиолошки нарушувања и ја намалува нивната отпорност на болести“, вели таа.

Сепак, хемикалиите не мора да останат во почвата. ТНТ, на пример, може да се разнесе и да се шири со ветер, вели Масер. Дождот обезбедува овие супстанции да допрат подлабоко во почвата.

„Супстанциите потоа можат да го најдат патот до површинските води, загадувајќи ги потоци, реки и езера“, објаснува токсикологот.

Врз основа на истражувањата во Северното и Балтичкото Море, Масер претпоставува дека хемикалиите се акумулираат долж синџирот на исхрана.

„Стравуваме дека луѓето како крајни потрошувачи се изложени на ризик ако јадат таква контаминирана риба. Или врне дожд и материите стигнуваат до подземните води. Тогаш водата за пиење е загрозена“, вели Масер.

Изгорена земја – засекогаш?

Токсикологот Едмунд Масер смета дека по оваа војна Црното Море веројатно ќе биде во слична состојба како Северното и Балтичкото Море: море полно со отровна муниција.

Токсиколог и неговиот тим бараат решенија за отстранување на токсичниот ТНТ од морето.

„Се надеваме дека бактериите можат да го направат тоа“, вели тој. Сепак, научниците сè уште не пронашле бактерија која би можела да се користи системски. А проблемот со тешките метали, како што велат, ќе остане.

Масер вели дека тие би можеле да го ископаат горниот слој на почвата за да извлечат тешки метали и ТНТ користејќи различни методи за да ја направат почвата повторно разумно употреблива и да ги отстрани хемикалиите. Сепак, таквите мерки за рехабилитација се скапи и одземаат многу време.

Штетата на уништената почва се брои во милијарди долари

„Според прелиминарните општи проценки, штетите и загубите на земјишниот фонд и земјиштето во Украина изнесуваат повеќе од 15 милијарди американски долари“, велат експертите на Институтот Sokolovskyi, нагласувајќи дека тоа се само привремени проценки.

Во случај на тешки метали, „отстранување“ значи само складирање на опасни материи на место кое е утврдено дека е безбедно. Бидејќи, како што вели токсикологот Масер, тешките метали сепак се тешки метали.

„Веќе не можете да се ослободите од тоа“, додава тој.