СВЕТОТ СЕ ПРОМЕНИ, А НЕГОВИОТ “КАМ-БЕК“ ЌЕ БИДЕ ГОЛЕМ “ЗЕМЈОТРЕС“ – Овој човек е најголемата закана за сите во 2024 година

Темна сенка надвисна над светот. Годинава, по 38-ми пат, The Economist ги објавува своите предвидувања за наредната година, но анализата на угледниот неделник никогаш не била во сенка на ниту еден човек, како што е случајот со Доналд Трамп овој пат. Луѓето полека почнаа да сфаќаат дека победата на Доналд Трамп на изборите идниот ноември е се поверојатна.

Доналд Трамп доминира на републиканските прелиминарни избори. Некои анкети го ставаат пред Џо Бајден во клучните држави каде што е можен пресврт. Во една од нив, 59 отсто од гласачите би сакале да му ја доверат економијата на Доналд Трамп, а само 37 отсто на Џо Бајден. Бројните тужби и обвинувања, барем за време на прелиминарните избори, само ја зацврстија позицијата на Доналд Трамп. Демократите со децении се потпираа на афро-американската и латино поддршка, но сега значителен број од овие гласачи ја напуштаат партијата. Секоја грешка на кој било од кандидатите во следните 12 месеци би можело да го одреди исходот на трката што светот нервозно ја следи.

Многу опасно време е човек како Доналд Трамп повторно да тропне на вратата од „Овалната соба“ во Белата куќа. Во САД демократијата е во неволја. Тврдењето на Доналд Трамп дека тој всушност победил на изборите во 2020 година е повеќе од лага: тоа е цинично коцкање да покаже дека може да ги заплаши и манипулира своите сонародници – и донекаде успева во тоа.

САД, исто така, се соочува со зголемени непријателства на надворешнополитичкиот фронт: тука е руската инвазија на Украина, Иран и неговите лојални милитантни групи на Блискиот Исток и Кина и нејзиниот однос со Тајван. Тие три земји – Русија, Иран и Кина – лабаво ги координираат своите напори и споделуваат слична визија за нов меѓународен поредок во кој силата е секогаш во право, а автократите се безбедни.

Бидејќи републиканците на Доналд Трамп го планираат неговиот втор мандат со месеци, Доналд Трамп во нова верзија би можел да биде поорганизиран од старата верзија на Доналд Трамп. Луѓето кои му се најлојални би ги зазеле најважните позиции. Доналд Трамп би бил целосно слободен да се посвети на одмазда, економски протекционизам и театарски екстравагантни афери. Не е ни чудо што изгледите за втор мандат на Доналд Трамп ги фрлаат во очај светските парламенти и одбори. 

Но, најголемата закана што ја претставува Доналд Трамп е за неговата сопствена земја. Кога би ја вратил власта по негирање на резултатите од 2020 година, тој сигурно би инсистирал на својот став дека само губитниците дозволуваат да бидат врзани со нормите, обичаите и саможртвата што ја сочинуваат нацијата. Со желба да ги гони своите непријатели, Доналд Трамп ќе води војна против секоја институција што му стои на патот, вклучувајќи ги судовите и Министерството за правда.

Победата на Доналд Трамп следната година, исто така, ќе има длабоки импликации во странство. Кина и нејзините сојузници би се радувале затоа што би имале доказ дека американската демократија не функционира. Доколку Доналд Трамп ги прекрши правилата на изборниот процес и граѓанските права во САД, неговите дипломати во странство не би можеле да делуваат поинаку.

Тоа би го потврдило сомнежот на глобалниот југ дека американските повици да се направи она што е правилно се всушност обична лицемерие. 

Протекционистичките инстинкти на Доналд Трамп исто така би биле неограничени. Во неговиот прв мандат, економијата донекаде напредуваше и покрај царините за кинески стоки. Неговите планови за втор мандат би биле уште поопасни. Тој и неговите соработници размислуваат за универзална царина од 10 отсто за увозот, што е повеќе од три пати повеќе од денешното ниво. Дури и ако Сенатот успее да го спречи ова, протекционизмот оправдан со експанзивниот поглед на националната безбедност ќе ги зголеми цените за Американците.

Во својот прв мандат, Доналд Трамп, исто така, ја поттикна економијата со намалување на даноците и плаќање додатоци за пандемијата. Но сега САД има буџетски дефицит од воени размери, а трошоците за сервисирање на долгот се уште повисоки. Даночните намалувања би ја поттикнале инфлацијата, а не растот.

На меѓународен план, првиот мандат на Доналд Трамп беше подобар од очекуваното. Неговата администрација испорачуваше оружје на Украина, се обиде да постигне мировен договор меѓу Израел, Обединетите Арапки Емирати и Бахреин и ги исплаши европските земји да ги зголемат трошоците за одбрана.

Американската политика кон Кина стана поостра. Ако замижите пред некои работи, втор претседателски мандат може да донесе некои придобивки. Рамнодушноста на Доналд Трамп кон човековите права може да ја направи саудиската Влада поподготвена за соработка по завршувањето на војната во Појасот Газа и да ги зајакне односите со Владата на Нарендра Моди во Индија.

Но, вториот мандат би бил поинаков, бидејќи светот се промени. Нема ништо лошо во тоа што земјите се трансакциски: тие се обврзани да ги стават сопствените интереси на прво место. Сепак, силната желба на Доналд Трамп да постигне деловен договор и неговото чувство за американските интереси немаат никаква основа во реалноста, ниту пак се водени од некакви фундаментални вредности.

Доналд Трамп смета дека е лошо САД да ја троши својата крв и богатство во Европа. Така тој се закани дека ќе ја заврши војната во Украина и ќе го уништи НАТО за еден ден, можеби со напуштање на обврската нападот врз една земја да се третира како напад врз сите. На Блискиот Исток, Доналд Трамп веројатно безрезервно ќе го поддржува Израел, колку и да додава масло на огнот на конфликтот во регионот. Во Азија, тој можеби е подготвен да направи договор со кинескиот претседател Си Џинпинг за да го напушти Тајван затоа што не гледа зошто САД би војувала со нуклеарна суперсила поради мал остров.

Сознанието дека САД ќе ја напушти Европа може да го поттикне Владимир Путин да продолжи да се бори во Украина и да ги напаѓа поранешните советски земји како Молдавија или балтичките земји. Без американски притисок, Израел веројатно нема да постигне внатрешен консензус за мировни преговори со Палестинците. Ако се претпостави дека Доналд Трамп не стои покрај своите сојузници, Јапонија и Јужна Кореја би можеле да стекнат нуклеарно оружје.

Ако продолжи да тврди дека САД нема глобална одговорност да помогне во справувањето со климатските промени, Доналд Трамп би можел да ги уништи сите напори за нивно забавување. И тој е опкружен со кинески јастреби кои веруваат дека конфликтот е единствениот начин да се зачува американската доминација. 

Вториот мандат на Доналд Трамп би бил пресвртница на начин како што не беше првиот. Победата ќе докаже дека неговите најразорни инстинкти за моќ се точни.

Неговите планови ќе наидат на помал отпор. А бидејќи САД би го изгласала иако знаела што е најлошото, нејзиниот морален авторитет ќе падне.

За изборите ќе одлучуваат десетици илјади гласачи во само неколку држави. Во 2024 година, судбината на светот ќе зависи од нивните гласачки ливчиња.