Ќе се менува ли Договорот од Преспа за новиот пасош на Македонија?

Кога останува помалку од еден месец до стапувањето во сила на законот со кој се поништуваат личните документи со старото име на државата, Република Македонија, институциите ги разгледуваат законските опции за продолжување на нивната важност и по 12 февруари.

Ова се должи на фактот што речиси половина од имателите на пасоши и лични карти се уште не успеале да ги заменат со документи со новото име Република Северна Македонија.

Меѓу нив има и граѓани, кои за Радио Слободна Европа раскажуваат за тешкотиите при аплицирањето за нови документи поради хаосот и долгите редици пред шалтерите на МВР.

Ибрахим Синани од Скопје вели дека се пријавил од октомври минатата година и добил рок да го поднесе барањето, но и покрај тоа чека со часови за да ги заврши потребните процедури.

„Два часа чекам, но не можам да влезам да си платам пасош. Побрзо ми треба, додека ми велат дека треба да чекаш. Внатре има само еден вработен, додека надвор 50-тина чекаме со часови“, вели Синани.

Друга граѓанка, која не сакаше да биде легитимирана, вели дека и е потребна нова лична карта бидејќи се плаши дека со сегашниот документ нема да може да се круниса во матичните книги.

„Ми треба да се крунисаат во април. Моето известување е валидно, но е на име на Република Македонија. А, може да се случи службениот работник да не го прифати, па чекам на ред да поднесам лична карта со новото име на државата“, вели таа.

Весна Стојановска е од Велес и бара патна исправа со брза постапка, што значи да ја добие во рок од 48 часа, но ова право веќе неколку дена не може да го оствари.

„Ако сега застанам во ред, можам да чекам до вечер и да не работам. Ова ми се случи пред неколку дена. Ова е страшно. Жално е ова што го доживуваме. Чекаме фотографирање, чекаме доставување документи, чекаме нивно повлекување“, вели Стојановска.

Според Министерството за внатрешни работи наМакедонија, до 31 декември 2023 година, околу 1 милион и 170 илјади граѓани се обезбедени со нови пасоши од повеќе од 1 милион и 800 илјади жители на државата.

Но, околу 2,5 милиони луѓе се опремени со македонски пасоши, што значи дека сите мора да ги заменат со нови.

Размената на пасошите е обврска што произлегува од договорот постигнат на 17 јуни 2018 година меѓу тогашната Македонија и Грција за промена на името во Северна Македонија.

Размена на документи, обврска од Договорот со Грција

Според овој Договор, македонските граѓани мора да ги променат личните карти, пасошите и возачките дозволи во рок од пет години од стапувањето во сила на уставните измени, а овој рок истекува во февруари 2024 година.

Имајќи ја предвид бавната динамика на издавање на овие документи, претседателот Стево Пендаровски излезе со предлог рокот да се одложи до есента годинава.

Но, за тоа да се случи потребна е согласност од грчката страна бидејќи се работи за билатерален договор.

„Ќе дејствуваме веднаш по разговорите на државниот претседател Стево Пендаровски со грчкото претседателство. Имаме работа со законски решенија кои се донесени врз основа на уставните измени и кои се изгласани во Собранието. Да се ​​направат законски измени без согласност на сите потписници не би било толку едноставно, а прашање е колку тоа би било применливо“, вели премиерот Димитар Ковачевски.

Одложување на рокот побара и македонската опозиција. Таа оценува дека рокот треба да се одложи најмалку до 2027 година.

„Ќе бидат потребни најмалку шест години за сите граѓани да бидат обезбедени со лични документи доколку целата постапка на нивно издавање продолжи со оваа динамика. Значи, доколку законот за нивна замена биде одобрен во 2021 година, издавање на нови документи или 2,5 милиони на пасошите нема да бидат завршени пред 2027 година, затоа бараме да се одложи рокот за нивно издавање“, изјави претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски.

Дури и познавачите на меѓународните работи сметаат дека треба да се забрза иницијативата на претседателот Стево Пендаросвски и како таква не значи промена на суштината на Договорот со Грција.

„Потребна е билатерална дипломатија, односно да се воспостават контакти на соодветно ниво со грчките институции за да можат да се договорат за технички договор, кој во меѓународното право е познат и како „џентлменски договор“. Ваквиот договор од техничка природа никако не го нарушува договорот меѓу двете држави, бидејќи станува збор за методологија и динамика во натамошното спроведување на договорот. Значи, тоа нема врска со содржината, туку само со времетраењето на неговото спроведување“, вели Мерсел Билали, професор по меѓународно право на Универзитетот ФОН во Скопје.

Договорот од Преспа со Грција, постигнат со меѓународно посредништво, и овозможи на Северна Македонија да се приклучи на Северноатлантската алијанса.