ЕУ има проблем со овие три земји

Во Европската унија постои верување дека е најдобро кога другите земји се обидуваат да ѝ се придружат или да тргуваат со неа, но не мора да биде нужно откако тие ќе станат членки.

Полска, Унгарија и Словачка отворено ги прекршија европските и светските трговски правила со тоа што изјавија дека ќе го блокираат увозот на жито од Украина, земјата која е најважниот кандидат за пристап во ЕУ од 2004 година и првиот бран на земји од поранешниот советски блок ( кој ги вклучува трите споменати земји).

Украина не е подготвена да седи и да молчи за да ја зачува европската солидарност и веднаш се закани со директна одмазда и покренување постапка против тие три земји пред Светската трговска организација.

Имајќи го предвид стратешкиот императив за поддршка на Киев и помпезното шоу што го направија европските политичари во самозадоволна атмосфера минатата година кога ги отворија своите пазари за увоз на стоки од Украина по инвазијата на Русија, сегашната ситуација навистина го расипува впечатокот.

Исто така, вреди да се нагласи дека намерното прекршување на законот делумно може да биде внатрешно шоу за загрижените домашни земјоделци, особено ако се има предвид дека овој месец се одржуваат избори и во Полска и во Словачка.

Ако е така, конфликтот би можел да биде прекинат без нередовна трговска војна, па дури и без постапки пред СТО. Проблемите со кои се соочуваат овие влади не се имагинарни, со оглед на влијанието што може да го има конкуренцијата од светските производители на жито во Украина.

Сепак, веќе имаше еден обид да се реши овој проблем, и тоа доведе до договор кој не успеа. Четирите источноевропски членки на ЕУ – трите сегашни непослушни плус Бугарија – го блокираа увозот на жито од Украина претходно оваа година.

Брза зделка

По кратки преговори, во мај ЕУ постигна збунет и избрзан привремен договор кој вклучуваше ограничувања на увозот за овие земји (проширен до Романија), што само по себе претставува кршење на принципот на единствен пазар. Тие ограничувања беа укинати неодамна, кога Украина прифати доброволни извозни ограничувања, но Варшава, Будимпешта и Братислава го прегазија тој договор на страната на ЕУ.

Полската и унгарската влада, се разбира, долго време ја загрижуваат Европската комисија и другите членки на ЕУ со нивниот однос кон владеењето на правото во нивните земји, особено во однос на фер избори и независно судство. Нивните испади го разнишаа традиционалното верување дека членството во ЕУ неотповикливо ги поставува земјите на патот кон либералната демократија.

Иронијата е што овие настани имаат очигледни последици за пристапувањето на самата Украина, имајќи ги предвид слабите државни капацитети и ендемската корупција што владее во оваа земја. Но, дури и за полската влада на партијата Право и Правда и унгарскиот премиер Виктор Орбан, таквото отворено непочитување на обврските кон единствениот пазар на ЕУ и обврските кон надворешната трговија, и покрај попустливото заобиколување на правилата од Брисел за нив, претставува најголем чекор.

Се разбира, ЕУ не е единствената сила која има проблеми да ги усогласи своите трговски и геополитички стратегии. Конгресот и јавното мислење ги спречуваат САД да склучат какви било значајни преференцијални трговски договори, дури и во азиско-пацифичкиот регион, каде што може да помогне да се ограничи кинеското влијание.

Но, барем САД имаат сериозна воена моќ: Киев сè уште е во голема мера зависен од поддршката на американската војска. Кога станува збор за ЕУ, и покрај ненадејното проширување на нејзините геополитички амбиции по руската инвазија, трговијата останува еден од главните инструменти за проширување на влијанието во странство.

За малку поголема иронија, да потсетиме дека кризата околу трговскиот договор меѓу Украина и ЕУ го испровоцира Владимир Путин да го анектира Крим во 2014 година.

Внатрешни слабости

Иако отиде подалеку и побрзо во наметнувањето трговски и финансиски санкции кон Москва отколку во кое било време во нејзината историја, ЕУ покажа и одредени внатрешни слабости. Помал број земји-членки ја спречија ЕУ дополнително да го заостри притисокот – особено Грција, која се спротивстави на новите трговски ограничувања со Русија за да им помогне на своите бродари.

Да бидеме јасни: блокадата на извозот на жито од Украина нема да влијае на воените напори на Киев , ниту ќе го принуди претседателот Володимир Зеленски да се откаже од членството во ЕУ со одвратност и да се сврти кон прегратката на Путин. Но, она што е највознемирувачко е фактот дека најголемиот предизвик за кредибилитетот на ЕУ во последните децении не произведе покохерентен одговор заснован на правила.

Специфичните карактеристики на Украина – голема и сиромашна земја со слабо владеење, но исклучително конкурентни земјоделци – секогаш би го отежнувале пристапот во Унијата.

Многу е можно должностите и привилегиите кои го придружуваат пристапувањето во ЕУ да мора да се преиспитаат во текот на процесот на пристапување, а можно е да се создадат и нови категории на членство.

Ќе биде потребно многу генијалност и добра волја. Трите соседи на Украина кои го прекршија договорот и отворено ги отфрлија европските и меѓународните закони за своја краткорочна добивка, мора да знаат дека тоа не е вистинскиот начин.